Deze bijzondere kunstvorm heeft naast een esthetisch aspect ook een heus ritueel aspect, en wordt zelfs gezien als vorm van meditatie. Om dit beter te begrijpen beginnen we bij een uitleg van het woord mandala. Het woord komt oorspronkelijk uit het Sanskriet en betekend letterlijk vertaald cirkel. Deze generieke term uit het Tibetaanse boeddhisme en de Tibetaanse kunst duidt een kaart, een plan of een geometrisch patroon aan, dat op een symbolische of bovenzinnelijke manier het universum uitbeeldt. Dit van oorsprong hindoeïstische concept wordt buiten het hindoeïsme ook zeer vaak in het Tibetaans boeddhisme toegepast.
Het onbewuste zelf
Carl Gustav Jung was een psycholoog en psychiater van Zwitserse afkomst, en werd de grondlegger van de analytische psychologie. Hij zag mandala tekeningen als representatie van het onbewuste en onderbewuste zelf. Het tekenen van een mandala is dan ook meer dan enkel een simpele en onderhoudende manier om een mooie tekening te maken. Mandala tekenen kan echt gezien worden als vorm van geleide meditatie, waarmee balans en vrede teruggebracht kan worden in het leven van de tekenaar. Bij het tekenen van een mandala concentreer je jezelf altijd op het middelpunt van de tekening. Door dit te doen heb je een soort van anker waarop je kunt terugvallen als je merkt dat je gedachten afdwalen. Naast meditatief kan het tekenen van een mandala ook een erg goede spirituele oefening zijn voor onder andere je spirituele ontwikkeling.
Oorsprong
Oorspronkelijk volgt de sti
jl van de beeltenissen van de mandala die van de hindoeïstische kunst en de Gupta’s. Het tekenen van mandala’s diende als meditatievoorwerp voor de beoefenaar, waarbij deze zich diende te concentreren op het motief in kwestie. Door zich de concentreren en hier volledig op te richten kwam de leerinhoud tot uitdrukking.
De oudst bekende boeddhistische mandala’s zijn gevonden in West-China, in de Mogao-grotten in Dunhuang om precies te zijn. Ook in Japan zijn mandala tekeningen gevonden. Zowel in China als Japan zijn de mandala tekeningen gemaakt op opgerolde zijde. Dit worden scrolls genoemd. De tekeningen zijn gedateerd en komen uit de 9e eeuw.
Rituelen
Er is naast mandala tekeningen op papier of scrolls ook een andere vorm van mandala kunst. Eentje welke omgeven is door diverse rituele ceremonies, en welke wel wekenlang kunnen duren. We hebben het hier dan over de zandmandala. Tot in het kleinste detail wordt met minuscule korreltjes zand een mandala gevormd, welke op het eind, wederom omgeven met ceremoniële gebruiken, weer volledig wordt vernietigd en via stromend water wordt teruggeven aan de natuur.
In de Rig-Veda, de oudste van de vier godsdienstige hindoe geschriften, gebruikt men de term mandala voor georganiseerde kennis en informatie welke voorgedragen kan worden. De tien boeken die de Rig-Veda omvat is in feite elke een mandala. Zo wordt het negende boek ook wel de Soma mandala genoemd.