Het brutalisme is een stroming binnen de architectuur, die werkt met kaal beton. Huizen, flats en gebouwen die in deze stijl zijn gebouwd zijn grijs, blokkig en strak. De stroming dateert uit de 20e eeuw en wordt tegenwoordig vooral geassocieerd met revolutiebouw uit de Soviet Unie. Maar ook in het Western zijn er meer dan voldoende voorbeelden van brutalistische bouwprojecten, die deels verguisd, en deels geroemd worden.
[IMAGE=ceda2ofIutx0.jpg]
Waar komt brutalisme vandaan?
[IMAGE=bUcsc2dwDfFT.jpg]
De naam van deze stroming komt van de Franse woorden voor ruw beton, “béton brut”. Een brutalistisch bouwwerk is dan ook voor het overgrote deel uit kaal gewapend beton opgebouwd. Het beton is meestal niet geschilderd of verlevendigd met bakstenen siermuren, ornamenten, metalen opbouw of zelfs maar met een dak van afwijkend materiaal. Toch zijn er ook bouwprojecten die binnen de stroming vallen, en die voor het leeuwendeel uit een ander materiaal bestaan.
[IMAGE=ei0nYGe3FsHT.jpg]
De gebouwen hebben vaak een simpele, herhalende, symmetrische en soms bizarre en experimentele vorm. Brutalistische gebouwen worden vaak omschreven als “betonblokken” of “blokkendozen”. De stroming is voortgekomen uit het modernisme, wat de sterk ontraditionele vormgeving verklaart.
De bloei van het brutalisme
De stroming ontstond na de Tweede Wereldoorlog. De stijl werd veel gebruikt in de wederopbouw van de verwoeste steden van Europa. Veel nieuwe winkelcentra, grootschalige flats en universiteitscampussen werden, al dan niet dankzij een bedrijfslening van ruw beton in futuristische blokken opgebouwd. In de Soviet-wereld was de stijl populair vanwege zijn onpretensieuze karakter dat stond voor een nieuwe wereld, vrij van de valse opsmuk van de bourgeoisie en ander vijanden van de communistische heilstaat. De gebouwen stralen kracht en eenheid uit. Ook westerse architecten gingen enthousiast met het concept aan de slag. Bekende brutalistische gebouwen vinden we in Oost-Europa, Engeland, Schotland, Italië, de VS en Australië. Praktisch gezien heeft het brutalisme het voordeel dat het gebruik maakt van een goedkoop en bestendig materiaal, dat bovendien geen afwerklagen of verfijning nodig heeft.
Kritiek en renovatie
Door zijn bijna onaardse vormgeving, strakke lijnen en egaal grijze tinten kon brutalisme vanaf het begin op felle kritiek rekenen. Omdat de stijl zo radicaal breekt met vroegere, meer verfijnde en versierde bouwstijlen, was de kritiek dat de nieuwe gebouwen slecht aansloten op de oudere architectuur van de steden waarin ze kwamen te staan. Brutalistische gebouwen worden ervaren al kil, onmenselijk en totalitarisme, en veel mensen vinden het onaangename gebouwen om in te wonen. Er zijn ook praktische bezwaren tegen deze kale betonbouw. Omdat het beton niet voorzien is van een beschermlaag wordt het lelijker met de jaren. Het brokkelt af, vormt een goede ondergrond voor schimmels, alg en (korst)mos, en vertoont roodbruine vlekken van regenwater dat langs roestende, uitstekende delen van de wapening stroomt. Brutalistische gebouwen die niet op een lijst van monumenten staan worden tegenwoordig dan ook vaak gesloopt, gestuct of bedekt met gekleurd kunststof materiaal.